15 februari 2021 – Judith Crabbendam & Iris Koster
De Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 staan om de hoek. Politieke integriteit, eerlijke lobby en transparantie zijn nu actueler dan ooit. Samen met Transparency International Nederland organiseerde WKPA op 8 februari de rondetafel ‘Bouwen aan Vertrouwen’. Daarin gingen diverse experts en politici met elkaar in gesprek over politieke integriteit. WKPA zet de vijf belangrijkste inzichten voor je onder elkaar:
1. Jeroen Dijsselbloem (oud-minister van Financiën) wil een afkoelperiode voor politieke bestuurders.
Jeroen Dijsselbloem vertelt tijdens de rondetafel hoe het debat rondom politieke integriteit de afgelopen jaren verliep. Als het gaat over integriteit vinden politici het vaak niet nodig om regels en codes op te stellen. Het onderwerp wordt afgescheept als een individuele verantwoordelijkheid. Dijsselbloem is het daar niet mee eens en vindt dat er gewaakt moet worden voor de vermenging van private belangen van de lobbyist en de publieke belangen van een minister. Zijn voorstel is daarom: Stel een afkoelperiode in voor politieke bestuurders om de ‘draaideur’ van de politiek naar het bedrijfsleven tegen te gaan.
2. Hoogleraar Leo Huberts pleit voor een hoofdstuk integriteit in elk verkiezingsprogramma.
Leo Huberts heeft onderzocht hoe vaak er in verkiezingsprogramma’s wordt gesproken over de integriteit van besturen. Wat blijkt? Er is zeer weinig aandacht voor dit thema in verkiezingsprogramma’s. Slechts enkele keren worden termen als integer, corruptie en belangenverstrengeling gebruikt. Een van de punten die hij juist benadrukt is dat de politiek voldoende aandacht moet schenken aan integriteit. Zijn tip: Vorm als politiek een duidelijke visie op integriteit en draag deze uit, bijvoorbeeld in een verkiezingsprogramma.
3. Politieke partijen hebben integriteit op hun netvlies en proberen een setting te creëren om dilemma’s te delen.
Politici van verschillende partijen vertelden over hun strategieën om politieke integriteit binnen hun partij te verbeteren. Katinka Eikelenboom (voorzitter GL) benadrukt het belang van het onderling uitwisselen van deze verschillende strategieën. Meerdere partijen hebben een ere-, integriteits- of gedragscode, die kandidaat-kamerleden dienen te ondertekenden. Ook hebben veel partijen een integriteitscommissie die gevraagd en ongevraagd advies kan geven over de politieke integriteit. Nelleke Vedelaar (voorzitter PvdA) benadrukt het belang van het binnen de partij delen van dilemma’s. Dit maakt het voor partijleden makkelijker om mogelijk gevoelige onderwerpen aan te kaarten en gezamenlijk tot oplossingen te komen. Meerdere sprekers benoemen dat leiderschap belangrijk is, om, zonder afrekencultuur, een veilige setting te creëren om in gesprek te gaan.
4. Jan Kleijssen (Raad van Europa) ziet graag een externe toezichthouder en een lobbyregister.
Jan Kleijssen roept Nederland op om ook naar andere landen te kijken als het gaat om politieke integriteit. Hij is directeur van de Groep van Staten tegen Corruptie (GRECO), een mechanisme om corruptie tegen te gaan. Nederlandse politici kunnen een voorbeeld nemen aan landen zoals Finland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Waar Kleijssen naar streeft: Stel een externe toezichthouder aan en voer een lobbyregister in om de transparantie te vergroten en de politieke integriteit te verbeteren. Juist een overheid die duidelijke regels opstelt en zich daaraan houdt kan ervoor zorgen dat er meer vertrouwen is in die overheid.
5. Tom de Bruijn, oud-wethouder van Den Haag waarschuwt voor cliëntelisme in lokale politiek.
Tom de Bruijn spreekt over politieke integriteit onder lokale politici. Volgens de Bruijn zijn lokale politici nauw betrokken met de lokale kiezers. Het gevaar van cliëntelisme, uitwisseling van goederen en diensten voor politieke steun, ligt hierdoor op de loer. Lokale politici hebben vaak moeite met de financiering van hun partij en zijn daarom gevoelig voor de gunsten van lokale geldschieters. De Bruijn pleit voor hogere subsidies van het Rijk voor deze lokale partijen, zodat de financiële afhankelijkheid van deze lokale partijen afneemt. Een anders hulpmiddel is het Kennispunt Lokale Politieke Partijen. Zij helpen lokale politici met dilemma’s rondom integriteit.
De experts hebben ons en elkaar veel inspiratie gegeven om samen verder te bouwen aan vertrouwen in de politiek. Na de Tweede Kamerverkiezingen zal duidelijk worden in hoeverre de nieuwe kamerleden het onderwerp ‘politieke integriteit’ daadwerkelijk op de agenda zetten. Transparency International en WKPA zullen zich in ieder geval verder blijven inzetten om politieke integriteit, eerlijke lobby en transparantie op de agenda te krijgen.
Lees hier de inbreng die TI Nederland en WKPA schreven over eerlijke lobby in de verkiezingsprogramma’s.
