Door: Myrthe Kusse
Politicoloog Julia Wouters, schrijver van het boek De Zijkant van Macht, vindt dat de politiek diverser en inclusiever moet. “Ja, het zijn modewoorden, maar het is wel waar het om draait. Onze politici vertegenwoordigen een kleine niche. Als wij ons niet meer in de politiek herkennen, gaat de democratie failliet.” Een gesprek over democratisch verlangen, de vrouwenzaak en Wopke Hoekstra. De laatste – door Vrij Nederland omschreven als slim, fotogeniek en kandidaat voor het torentje – is volgens Wouters ons beeld van macht. En dat beeld moet volgens haar veranderen.
Sanna Marin en Myrthe Hilkens
In Finland is het plaatje anders. Vijf vrouwelijke partijleiders, met Sanna Marin als minister president. Nederland daarentegen zakt elf plaatsen op de Gender Gap Index. Waarom hebben vrouwen in Nederland zo weinig politieke invloed?
“We hebben een heel verwrongen zelfbeeld en denken dat we in Nederland als het om vrouwenemancipatie gaat voorop lopen. De Speld gaf wel een leuke draai aan het nieuws over de Gender Gap Index: waarom presteren Nederlandse mannen zo uitzonderlijk goed? (…) Ik vind het wel opvallend dat de ChristenUnie als enige partij de vrouwelijke nummer twee meenam naar de coalitieonderhandelingen. Zij zijn zich als christelijke partij misschien bewust van hun vooroordelen over vrouwen. Als je je niet meer bewust bent van vooroordelen, ontslaat dat jou van verder nadenken.”
“Initiatieven als “Stem op een vrouw” zijn fantastisch. Ik zie het als activisme, zeer waardevol activisme dat het issue op de kaart zet. Er is wel het risico dat bij partijen die wel een gebalanceerde kandidatenlijsten hebben vrouwen andere vrouwen verstoten en dan zijn vrouwen weer het slachtoffer. Dit gebeurde bij Groen Links in de europese verkiezingen. Het goede van een initiatief als ‘Stem op een vrouw’ is dat het ons democratisch verlangen aanwakkert, maar het is niet de oplossing van het probleem. Die moet echt van de politieke partijen komen.”
“Als er al mensen met een andere achtergrond in de Tweede Kamer komen, hebben zij het zwaar want zij moeten zich aanpassen. Ze komen binnen met een enorme drive, maar hen wordt al snel verteld dat zij zich moeten neerleggen bij de fractiediscipline en het dominante denkkader van witte heteroseksuele mannen. Je moet je eigenheid inleveren bij de ingang. Dan kwijn je in de Tweede Kamer weg, dat doet pijn.”
Angela de Jong en Sylvana Simons
Eind oktober 2019 schreef de Volkskrant dat Britse vrouwelijke politici uit de politiek stappen ‘omdat ze bedreigingen, verwensingen en bakken digitale drek die ze over zich heen gestort krijgen meer dan beu zijn’. Is dit echt een specifiek probleem voor vrouwen?
“Dat is zo, dat is onderzocht. In Nederland is het naar mijn weten nog niet onderzocht, maar ik denk dat het ook voor hier geldt. Het gaat bij vrouwen altijd over hun uiterlijk en de manier waaróp ze dingen doen. Ja, ook mannen krijgen commentaar op hun uiterlijk, maar het is niet vergelijkbaar. Bij vrouwen is het veel gemener, de opmerkingen gaan onder je huid zitten. Het gaat niet of nauwelijks over de inhoud.”
“Je gaat de patronen herkennen. Laatst was ik bij Pauw om te discussiëren over het vrouwenquotum. Ik ben een hartstochtelijk voorstander van het quotum. Angela de Jong omschreef de dag daarna in het AD de discussie als een ‘kijfpartij tussen een roedel viswijven’, een kippenhok met Jeroen Pauw als wijze haan. Zo zou nooit over een debat tussen mannen geschreven worden. Angela is zelf ook vaak slachtoffer van seksisme, want we hebben moeite met een vrouw met een mening. Maar hier was zij de dader. Nee, het doet me niets want ik herken de patronen. Wat je er aan kan doen? Die patronen zichtbaar maken.”
“Het klinkt raar, maar eigenlijk was ik wel blij dat Johnas van Lammeren in de Amsterdamse gemeenteraad hoorbaar tegen Sylvana Simons zei dat ze moest gaan zitten en nederig zijn. Zo kijken we dus naar sterke vrouwen met een mening. Dit is het dagelijks seksisme waar vrouwen mee te maken hebben. Ze mogen er zijn, maar moeten vooral dankbaar zijn, gaan zitten en hun mond houden.”
Joke Smit en Alexandra Ocasio-Cortez
Maar vrouwen moeten hun mond niet houden. De vrouwenzaak heeft goede lobbyisten nodig. “We zien dat de tweede feministische golf niet doorzet. Vrouwen zien de politiek niet meer als middel om idealen te verwezenlijken. Maar dat is toch de plek waar besluiten worden genomen, waar bepaald wordt hoe het geld in Nederland verdeeld wordt. Joke Smit ging niet in de politiek omdat het haar zo leuk leek, ze vond dat zij het aan haar stand verplicht was. Zij had een agenda.”
Veel mensen hebben het gevoel dat ze niets tot weinig invloed hebben in onze democratie. Hoe vergroten we ons democratisch zelfvertrouwen?
“Ik geloof in de kracht van rolmodellen. Het is belangrijk als je mensen ziet praten over dingen die jij herkent. Dat is ook de aantrekkingskracht van mensen als Donald Trump. Hij lijkt als miljonair niet op ons, is zelf onderdeel van een kleine elite. Maar veel mensen herkennen zijn afkeer tegen het systeem, zijn cynisme. Het is ook de verklaring van de populariteit van de hoopvolle politiek van Alexandra Ocasio-Cortez.”
“Het is ook zo ongelofelijk ingewikkeld geworden om iets voor elkaar te krijgen. Maar je moet weten dat het zo fantastisch is als het lukt. Als politiek assistent van Lodewijk Asscher was ik betrokken bij uitbreiding van het vaderschapsverlof, een onderwerp wat me na aan het hart ligt. Dat was zo moeilijk en dan zie je dat na Lodewijks periode het vaderschapsverlof nog verder wordt uitgebreid, dat is een geweldig gevoel.”
Wat is jouw democratisch verlangen?
“Mijn democratisch verlangen is dat iedereen weet dat zij de politiek zijn en dat de politiek er voor hen is. Leiderschap ziet er niet per definitie uit als Wopke Hoekstra.”
