Door: Rein Jas
Een paar weken geleden bleek dat meer dan 100.000 computers van Nederlandse bedrijven vatbaar zijn voor datalekken. Gevoelige informatie die jij hebt gedeeld met organisaties, zoals medische gegevens, kunnen door zo’n datalek op straat komen te liggen. Grote bedrijven als Google en Facebook, die grote informatie-uitwisseling faciliteren, zijn daarom ook heel erg machtig geworden. Deze bedrijven hebben toegang tot heel veel informatie die je deelt via websites.
Maar weten mensen eigenlijk wel dat veel informatie die je deelt op internet toegankelijk wordt voor deze grote bedrijven? En wil je dat wel? Wat gebeurt er met al die informatie? En misschien nog wel belangrijker, wie controleert dit eigenlijk? Hierover sprak WKPA met Laura Vermeulen, voorzitter van de Datavakbond, die de belangen behartigt van iedereen die data produceert op het internet.
Waarom een vakbond?
Het is oneerlijk dat internetgebruikers online informatie produceren die ze, zonder het door te hebben, weggeven aan techbedrijven die er bakken met geld mee verdienen. Dit maakt internetgebruikers een soort data-werkers voor techbedrijven. Voor de meeste werkenden bestaat er al heel lang een vakbond of een vertegenwoordiging, maar voor mensen die data opleveren was tot voor kort nog niets. Daarom vinden wij het belangrijk dat dit ‘werk’ van gewone mensen ook goed wordt vertegenwoordigd in de politiek om als tegenmacht te dienen voor de grote techbedrijven. De problemen zijn niet op een individuele manier op te lossen maar moeten gezamenlijk aangepakt worden. Met eerlijkere gebruikersvoorwaarden voor online diensten.
Hoe voeren jullie actie?
Door bijvoorbeeld een stakingstool, waarmee we zoveel mogelijk mensen oproepen om het leveren van data aan techbedrijven te staken. Zo proberen we zand in de raderen van bijvoorbeeld Facebook te strooien. Vervolgens kunnen we eisen dat de standaarden worden verbeterd. Iets anders is het uitreiken van de ‘Koekenbakker van het jaar’. Dit is een award die wij uitreiken aan de internetsite die zich het slechtst houdt aan de Nederlandse cookiewet.
Hoe gaan grote techbedrijven met informatie om die wij met hen delen?
Het gekke is dat wij eigenlijk helemaal niet weten wat er gebeurt binnen de grote techbedrijven. Met alle informatie die wij als internetgebruikers aanleveren verdienen deze bedrijven bakken met geld, maar ze zijn totaal niet transparant over waarvoor die informatie wordt gebruikt en op welke manier ze jou als gebruiker classificeren. Het is daarmee onduidelijk hoe je precies gemanipuleerd om je aandacht (en je geld) te besteden via social media.
Daarnaast gebruiken techbedrijven data voor manipulatie van het democratisch proces. Facebook en Google hebben meerdere malen het maatschappelijke debat beïnvloed en gefrustreerd. Dit is een gevaar voor de democratie omdat niet-democratisch gecontroleerde instanties wel heel veel macht blijken te hebben. Daarom vindt de Datavakbond dat er meer aandacht moet komen voor dit probleem. Wij willen bewustzijn creëren onder internetgebruikers, partijen onder druk zetten om te veranderen en ervoor zorgen dat de internetgebruiker weer de baas wordt over zijn eigen data. Daarnaast willen we met de grote techbedrijven, zoals Facebook, om de tafel om met hen te onderhandelen over data-autonomie binnen gebruikersvoorwaarden.
Een van de speerpunten van de Datavakbond is het doorbreken van het verdienmodel van techbedrijven. Waarom is dat volgens jullie belangrijk?
De Datavakbond vindt dat websites en apps die de grote techbedrijven beheren volledig transparant moeten zijn met wat ze met de informatie doen die jij aan hen levert. Het is dubieus dat ze nu geld verdienen aan privégegevens van mensen. Zeker gezien bijna niemand op betekenisvolle wijze toestemming geeft voor het gebruik van hun gegevens.
Websites als Facebook en Google fungeren op het moment bijna als nutsbedrijven; als enorme online bibliotheken en debatpodia. Het idee achter social media platforms an sich is dan ook erg nuttig. Inzamelingsacties en politieke grassroots-bewegingen kunnen erdoor gedijen. Maar nu werken de regels over het gebruik van data op de platforms amper in het voordeel van de gewone internetgebruiker.
Maar werkt de AVG niet voor dit soort problemen?
De geest van de wet is uitstekend, maar er zijn twee problemen. Ten eerste gaat de implementatie van de wet nog niet goed. Waar kleine bedrijven vaak bureaucratische last ervaren omdat ze hun privacybeleid moeten aanpassen op de wet, omzeilen grote bedrijven het en betalen ze liever de boete waardoor het voor hen geen probleem is. De wet is bedoeld om gegevens van burgers te beschermen, en het zijn juist de grote data-monopolisten zoals Facebook die vaak de AVG overtreden zonder dat dit hen problemen oplevert.
Ten tweede is de wet gestoeld op het idee dat de individuele burger zichzelf moet zien te beschermen door heel goed op te letten voor welke gebruikersvoorwaarden ze toestemming geven. Maar mensen kunnen vaak geen ‘nee’ zeggen als ze een dienst willen gebruiken, en als ze ‘ja’ zeggen overzien ze niet waar ze toestemming voor geven.
Wat zijn nu jullie grootste uitdagingen?
Politieke partijen moeten een gevoel van urgentie krijgen, en inzien dat wetgeving nu niet opgewassen is tegen de macht van techgiganten. Hiervoor spreken we beleidsmakers en delen wij onze kennis met hen. Maar ook door het maatschappelijke debat aan te wakkeren! Daarom is het van belang dat er zoveel mogelijk mensen lid worden van de Datavakbond, omdat onderhandelingen met techbedrijven effectief worden wanneer we een grote groep vertegenwoordigen. Als wij kunnen aantonen dat meer dan twee miljoen mensen zeggenschap over hun data willen, kunnen we namens een grote groep Nederlanders spreken. Daarmee kunnen wij tegen de lobby van techgiganten opboksen. Een tegenmacht organiseren is nooit eenvoudig maar door bijvoorbeeld naming and shaming komt het maatschappelijk debat steeds meer op gang.
Wil je lid worden van de Datavakbond of hun eisen aan techbedrijven lezen, kijk dan op www.datavakbond.nl
