De overheid moet verder kijken dan de gezondheidsrisico’s. Juist nu zijn investeringen noodzakelijk, betogen Renco van Schie (beleggingsstrateeg bij Valuedge) en onze Tino Wallaart op 6 maart 2020 in de Volkskrant.
Onderschat
Beleidsmakers en financieel experts hebben de economische gevolgen van de corona-uitbraak tot dusver nogal schouderophalend benaderd. Die nonchalance is ongepast: de onderliggende crisis is veel dieper dan verondersteld en vergt rigoureuze ingrepen van de overheid. Pom-ti-dom-ti-dom. Het Centraal Planbureau (CPB) stelt op dinsdagochtend de economische groeiverwachting licht naar beneden bij: 0,9 procent, hooguit een half procentje minder groei als het tegenzit. De CPB-modellen vertonen immers ‘een gestage onderliggende groei’.
Nee, dan de Fed. Een paar tijdzones verderop verlaagde de Amerikaanse centrale bank enkele uren later de rente met een half procent. Onverwachts, twee weken eerder dan door de markt voorzien. De laatste keer dat dit gebeurde was in oktober 2008, ten tijde van de financiële crisis. De gedachte dat er misschien meer aan de hand is, dringt zich op. Cruiseschepen in quarantaine, afgesloten skioorden en afgelaste sportevenementen. De volksgezondheidsmaatregelen die overheden wereldwijd treffen, maken indruk. In schril contrast hiermee staan tot nu toe de maatregelen om de economie op de been te houden.
De experts en beleidsmakers hebben twee grote misrekeningen gemaakt. Ten eerste hebben ze de betekenis van ‘patiënt nul’-land China onderschat. Anno 2020 is China de tweede economie ter wereld. Het bbp is vier keer zo groot als ten tijde van de sarsuitbraak van 2003 in Hongkong en omstreken. De verwevenheid met mondiale bevoorradingsketens is enorm, terwijl de Chinese consument een dominante factor is geworden. Maar de impact van een stilvallende Chinese economie op de, toch al kwakkelende,wereldeconomie hebben slechts weinigen voorzien.
De tweede fout is dat de dynamiek van het publieke debat schromelijk is onderschat. Allereerst is er te veel blindgestaard op de sterftecijfers. Die lagen bij sars aanmerkelijk hoger. Maar het besmettingsrisico is de echte angstfactor. Een grote kans dat je het krijgt en dan een bescheiden risico dat je sterft, voelt veel bedreigender dan het omgekeerde. Neem ebola: véél dodelijker, maar – schrijnend genoeg – slechts weinigen in het Westen maken zich zorgen dat dit virus oversteekt vanuit Afrika.
Massahysterie
Daarbij komt dat de wereld tal van mechanismen erbij heeft gekregen om een andere aandoening rap om zich heen te laten grijpen: massahysterie. Facebook (opgericht in 2004), YouTube (2005), Twitter (2006) en WhatsApp (2009) waren er nog niet ten tijde van sars. De vertrouwenscrisis woedt en uit vrees voor samenzweringstheorieën en reaguurders, gaat de overheid overreageren. Een persconferentie bij het RIVM volstaat niet meer. Ook in Nederland zullen ongetwijfeld gebieden op slot gaan, evenementen afgelast worden en hotels in quarantaine – het jaagt de massahysterie verder aan.
De even begrijpelijke als cruciale fout die de overheid maakt is dat ze blijft hangen in de stand ‘verspreiding tegengaan’, met alle economische schade door indammingsmaatregelen als gevolg. Onherroepelijk gaat binnenkort, net als in China, het roer om naar ‘beheersing van de gevolgen’. Zo snel mogelijk moeten stimuleringsmaatregelen worden genomen om de economische schade te beperken. Daar is volop ruimte voor: nog nooit was kapitaal op de financiële markten zo goedkoop.
De staatsschuld is historisch laag. Nu is de tijd om de lasten van de burger te verlichten en te investeren in de toekomst. De vraag is: waar wacht onze overheid nog op? In Europa is de rente al zo laag dat we hier renteverlaging niet meer als middel kunnen inzetten. Het komt hier dus aan op een investeringskabinet. Energietransitie, infrastructuur, stikstofcrisis, lasten op arbeid: tal van kansen liggen voor het oprapen.
Als Rutte-III en een aantal oppositiepartijen nu een actieplan van nationale eenheid opstellen, kan Nederland de gevolgen op korte termijn verzachten en kunnen we sterker uit de coronacrisis komen. Zo zou het virus een positief effect kunnen hebben op de langetermijnplannen die het kabinet de afgelopen jaren te veel op de lange baan heeft geschoven.
