Waterschappen: politiek in de polder
Grote kans dat je de waterschappen vooral kent van de jaarlijkse waterschapsbelasting. Maar wat je misschien niet wist, is dat er in de 21 waterschappen dat ons land rijk is, maar liefst 622 waterschapspolitici actief zijn! Waar gaan deze politici precies over en wat zijn de mogelijkheden voor lobbyisten bij de waterschappen? Om ons wegwijs te maken in waterschapsland spraken wij Arabella Bosscher, voormalig bestuursadviseur bij Waternet.
Door: Eefje Appel
Arabella voelde zich lang thuis rond het Binnenhof. Ze leerde de landelijke politiek op haar duimpje kennen, eerst als medewerker van de Eerste Kamer en daarna als public affairs adviseur. Omdat steeds meer verantwoordelijkheden bij decentrale overheden komen te liggen, besluit ze bestuursadviseur te worden bij Waternet, de uitvoeringsorganisatie van de gemeente Amsterdam en het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Momenteel is Arabella weer terug in de Haagse arena, als politiek campagneleider van Greenpeace.
“Als bestuursadviseur ben je de schakel tussen de bestuurders en het ambtenarenapparaat,” vertelt Arabella. “Ik probeerde ervoor te zorgen dat de plannen uit het coalitieakkoord en de ideeën van de bestuurders uitgevoerd worden en dat het beleidsproces soepel doorlopen wordt. Ook adviseerde ik ambtenaren over het politiek spel. De ambtenaren bij het waterschap werken bijvoorbeeld aan de voorbereiding van een nieuw voorstel. Pas als de bestuurders het hebben goedgekeurd en naar het algemeen bestuur zenden, wordt het een openbaar stuk. Het is goed om dan al van tevoren in te schatten hoe deze nieuwe plannen beoordeeld zullen worden. Zodra de voorstellen zijn besproken en goedgekeurd door de politiek, komt het weer terug naar de ambtenaren en zorgen zij voor de uitvoering.”
Waarover maakt een waterschap eigenlijk beleid?
“Waterschappen zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor de waterhuishouding: voor schoon water, voldoende water in het gebied en tegelijkertijd de bescherming tegen overstromingen,” vertelt Arabella. “Maar waterschappen gaan over meer dan water. Ze zijn bijvoorbeeld ook vaak grondeigenaar.”
Belangrijke thema’s die ook best politiek zijn. Is dat waarom we ook waterschapsverkiezingen hebben?
“Dat, en het feit dat ze belasting heffen. Dat zijn toch zaken waar je als burger invloed op wilt hebben.” Net als in alle andere bestuurslagen worden er elke vier jaar verkiezingen gehouden, maar het waterschap is wel wat anders ingericht. Het is een monistische bestuurslaag. Dit betekent dat de bestuurders (dagelijks bestuur) ook deel uitmaken van de volksvertegenwoordiging (algemeen bestuur). Het algemeen bestuur stelt het beleid van het waterschap vast en controleert ook of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert. Het dagelijks bestuur (Heemraden) is dus ‘de regering’ van het waterschap, met aan het hoofd de Dijkgraaf.
Iets anders dat uniek is aan de waterschappen zijn de verschillende soorten zetels in het algemeen bestuur. “Tijdens de waterschapsverkiezingen kiezen we maar een deel van de politici. Er is namelijk al een aantal zetels automatisch gereserveerd voor vertegenwoordigers van verschillende categorieën belanghebbenden: boeren, bedrijven en beheerders van natuurterreinen. Deze plekken heten ook wel ‘geborgde zetels’.”
“Het algemeen bestuur van het waterschap waar ik werkte bestaat bijvoorbeeld uit 30 leden. Er zijn 23 zetels voor de politieke partijen die door middel van verkiezingen gekozen zijn, de categorie ‘Ingezetenen’. Daarnaast zijn er 7 geborgde zetels. 3 leden van de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) vertegenwoordigen de belangen van de agrariërs. Er zijn ook 3 leden voor de categorie Bedrijven, met vertegenwoordigers van de Kamer van Koophandel. Het natuurbelang wordt behartigd door 1 vertegenwoordiger, afgevaardigd door de Vereniging van bos- en natuurterreineigenaren (VBNE). Dit systeem stond ter discussie rondom de verkiezingen, maar dit is zoals het nu werkt.”
Deze geborgde zetels moet je volgens Arabella zien als politieke partijen. “Deze leden praten mee en stemmen over de plannen en voorstellen die op de politieke agenda komen. Ook nemen ze bijvoorbeeld plaats in het dagelijks bestuur. Ook deze fracties zou je dus kunnen benaderen met een brief of mail met jouw idee.”
Wat zou je organisaties aanraden die invloed willen uitoefenen in hun waterschap?
“Om het waterbeheer in goede banen te leiden moeten én willen waterschappen samenwerken. Dus er wordt voortdurend afgestemd met de gemeenten, provincies, boeren- en natuurorganisaties. Die zitten al in het netwerk, maar van andere organisaties en burgers horen waterschappen nog veel te weinig en dat is zonde!”
“Een eerste manier om in te spreken is door een zienswijze in te vullen over de plannen van het waterschap. Daarnaast kun je ook zelf een onderwerp op de agenda van de politiek zetten.” Veel waterschappen bestrijken een enorm gebied, dat vaak in meerdere provincies ligt. “Door de grootte van het gebied, zijn signalen uit de praktijk zeer welkom bij zowel ambtenaren als de politici,” aldus Arabella.
Waterschapspolitici zijn net als raadsleden deeltijd volksvertegenwoordiger. “Het algemeen bestuur heeft per maand 2 à 3 officiële vergaderingen. Daarnaast is er een fractieoverleg en natuurlijk het voorbereiden van debatten, dus ook deze politici hebben het druk. Dat maakt die signalen of verhalen uit de praktijk zeer welkom. Dit kan via een mail, maar je kunt ook een vergadering van het algemeen bestuur bijwonen. Hier bestaat ook de mogelijkheid om in te spreken als er een onderwerp op de agenda staat waar jij iets over wilt zeggen.”
Als je je echt wilt verdiepen in wat er speelt, dan is het coalitieakkoord een bron van informatie. Hier staan alle beleidsvoornemens van het nieuwe bestuur in. “Dit was veruit het belangrijkste document binnen ons waterschap. Er was zelfs een Excel-bestand van gemaakt, waarin de doelen en voortgang hierop werd bijgehouden.”
Als afsluiter heeft Arabella nog een concrete tip: “Veel mensen verdiepen zich niet echt in het verschil tussen het dagelijks bestuur en het algemeen bestuur. Als je wilt dat er politiek iets gedaan wordt met het verhaal van jouw organisatie, zorg dan ook dat je niet alleen het dagelijks bestuur, maar ook zeker het algemeen bestuur aanschrijft.”
