Twaalf ballonnen en/of sierlinten. Dat is het aantal dat wordt gevonden per honderd meter strand. Wat is bedoeld als een feestelijk gebeuren, eindigt op plek zes van meest gevonden zwerfvuil op het Nederlandse strand. Van de jaarlijks 1 miljoen opgelaten ballonnen eindigen er naar schatting zo’n 230.000 in de Noordzee. Judith van der Vrande sprak Marc Timmermans en Marijke Boonstra over de campagne Help mee: geen ballon in de Noordzee, waarbij Stichting De Noordzee inspeelt op de verantwoordelijkheid van gemeenten. Een succesvolle lobby die zich weet te verspreiden over heel Nederland.
Achtergrond
Al vanaf 2014 voeren de Plastic Soup Foundation, Vereniging Kust & Zee en Stichting De Noordzee de campagne ‘Die ballon gaat niet op’. Deze is met name gericht op Oranje Verenigingen met het doel te stoppen met ballonoplatingen bij Koningsdag.
In datzelfde jaar is er een motie aangenomen in de Tweede Kamer die gemeenten zelf verantwoordelijk heeft gemaakt voor de invoering van ontmoedigingsbeleid. Ook is er veel informatie gedeeld over de gevolgen van oplatingen van ballonnen in het milieu en is er publieke aandacht gegenereerd. Toch is de campagne vanaf 2017 op een lager pitje komen te staan.
Lokaal Lobbyen
Stichting De Noordzee heeft toen opnieuw gekeken naar alles wat er lag en geprobeerd er een positieve draai aan te geven en de campagne landelijker te maken. ‘We waren op zoek naar een aansprekende campagne insteek met handelsperspectief. Als onderdeel van onze strategie, zijn we inzichtelijk gaan maken hoe het stond met de gemeentelijke invulling van ontmoedingsbeleid.’ Ondanks de motie die eerder door de Tweede Kamer is aangenomen, bleek driekwart van de gemeenten nog niets te hebben gedaan. Een vraag die ze zichzelf hebben gesteld is: hoe kunnen we met een klein team toch heel Nederland aanspreken en mensen activeren. In eerst
e instantie denkt men bij lobbyen aan het hebben van invloed in Den Haag.
‘Natuurlijk zitten we veel met de Tweede Kamer aan tafel, maar we hebben wel echt geleerd dat we juist lokaal super effectief kunnen zijn.’
‘Mensen zijn erg opzoek naar wat kan ik nou zelf doen om plastic vervuiling aan te pakken. Met deze campagne insteek kun je zelf je gemeente aansporen om beleid aan te passen.’
Olievlekeffect
Steeds meer gemeenten zijn bezig met het thema duurzaamheid en de invulling daarvan. Volgens Marc en Marijke ligt hier echt een kans voor gemeenten, dit is namelijk een voorbeeld van hoe je als gemeente duurzamer en groener kan zijn. ‘De invoering van een ontmoedigingsbeleid is iets wat je als gemeente juist uit wil dragen aan de rest van Nederland. Je kan het dan ook naar je inwoners communiceren.’
‘De aandacht voor plastic soep is flink gegroeid, hier hebben we slim op ingespeeld. De maatschappij verwacht acties om het probleem aan te pakken en wil hier zelf ook een rol in spelen.’ In 2018 is er een schrijfactie georganiseerd waarbij Stichting De Noordzee samen met vrijwilligers kaarten hebben gestuurd naar gemeenten zonder ontmoedigingsbeleid of verbod. Een jaar later is er meteen een terugkoppeling gemaakt om te kijken: hoe staat het er nu voor? Daarnaast heeft Stichting De Noordzee gemeenten online aangesproken, wat werd geretweet of opgepakt door andere organisaties en burgers. ‘Het was ongelofelijk hoeveel publieke aandacht we hebben gekregen. En zelfs over de grens, in Duitsland. Het positieve verhaal, dat werkt goed in combinatie met onderbouwende cijfers.’
Vanuit gemeenteland kreeg Stichting De Noordzee steeds meer hulpvragen omtrent het invoeren van zo’n ontmoedigingsbeleid. Vanwege de geringe capaciteit ligt er voor de stichting vooral een ondersteunende rol weggelegd, zoals bijvoorbeeld het voorzien in basisinformatie die mee kan worden genomen naar raadsvergaderingen. Voor de daadwerkelijke verandering van beleid is veel geduld nodig.
‘Voordat een gemeente echt het beleid heeft aangepast, dat duurt even, daar moet je nog wel een reminder voor sturen.’
Help mee: geen ballon in de Noordzeeslaagde erin het issue beeldend te maken en het – letterlijk en figuurlijk – op de kaart te zetten. Onder andere door gemeenten die wel actief hun beleid hebben aangepast groen te kleuren op een kaart van Nederland. Of door in te zetten op het ontwikkelen van tools en tips voor individuen binnen een gemeenten.
Nu een jaar later zit er een enorme stijging in. Het aantal gemeenten met een verbod op ballonoplatingen verdriedubbelde in een jaar tijd. ‘We hebben op de verantwoordelijkheid van de gemeente ingespeeld en de positieve kant belicht. Je ziet een soort olievlekeffect door gemeenten die elkaar stimuleren’. Wanneer de ene gemeente een verbod in heeft gevoerd, hoeft er maar één journalist te zijn die de omringende gemeenten belt.
Geduld is een schone zaak
Voorafgaand aan dit succesvolle olievlekeffect gaat het vooral om het hebben van een concreet plan en veel geduld. Bij het opstellen van het campagneplan is het volgens Marc en Marijke belangrijk om een heel duidelijk doel te hebben en genoeg tijd te nemen voor je voorbereiding. Vanuit je geanalyseerde data en je opgestelde doel kun je aan de slag met een strategie. ‘De grote piek was afgelopen voorjaar rondom Koningsdag: het aantal gemeenten met ontmoedingsbeleid is enorm gestegen, maar het had wel een tweejarige aanloop.’
Daar komt bij dat je scherp moet zijn op je data en een goede analyse moet maken. Zo heeft het NRC bijvoorbeeld een artikel geschreven over de campagne. ‘Het verhaal moet gewoon kloppen, journalisten gaan echt wel in jouw data spitten.’ Stichting De Noordzee heeft transparantie dan ook hoog in het vaandel zitten. ‘De data die in onze kaart staat is terug te voeren op een excel, dat hebben we altijd met de pers gedeeld. Dit wilden we niet in eigen zak houden.’
Lokaal lobbyen voor nationaal succes
Ondanks de toegenomen aandacht voor plastic soep, zit niet iedereen te wachten op deze campagne. Er zijn genoeg mensen die zich afvragen of gemeenten niet doorslaan in het verbieden van dingen. Stichting De Noordzee probeert slechts bij te dragen aan de bewustwording van het handelingsperspectief van gemeenten. ‘Je bent als gemeente zelf verantwoordelijk, neem die verantwoordelijkheid dan ook.’ ‘We willen niet in het vingerwijzende zitten, maar gewoon mensen aansporen het goede te doen.’ Met twaalf ballonnen of sierlinten per honderd meter heeft Help mee: geen ballon in de Noordzeedan ook nog een lange weg te gaan. Desalniettemin verbiedt of ontmoedigt meer dan de helft van de Nederlandse gemeenten inmiddels het oplaten van ballonnen. Lokaal lobbyen voor nationaal succes.
