In essentie, zijn de doelen van ‘groene’ activisten en lobbyisten gelijk. Beiden stimuleren politiek-bestuurlijke actie om negatieve gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan, en beide zetten zich in voor beleid dat zorgt voor een rechtvaardige toekomst voor mens, dier, en milieu. Ondanks dat zijn er ook veel verschillen tussen groene activisten en lobbyisten, voornamelijk in de wijze hoe zij hun doelen bewerkstelligen. Voor een inkijkje in de wereld van eco-activisme, spreken we met Sebastiaan Vannisselroy, hij maakt actief deel uit van de succesvolle activistische milieubeweging Extinction Rebellion (XR).
Hoe onderscheidt XR zich van andere organisaties die zich bezighouden met soortgelijke thema’s?
“Onze werkwijze is uniek’’, vertelt Sebastiaan: “XR is decentraal georganiseerd, er is geen hiërarchie omdat we een grassroots beweging zijn. Zolang je het eens bent met de tien waarden en principes van XR mag je alles doen in naam van XR. Deze werkwijze heeft voordelen: je krijgt veel meer diverse acties omdat iedereen zich kan aansluiten. Ook wordt er gewisseld van rollen; iedere functie kun je maximaal een half jaar bekleden. Dit doen we zodat machtsopbouw wordt tegengegaan en om ervoor te zorgen dat niet slechts één persoon over bepaalde kennis beschikt, want kennis is macht. Op deze manier kan die kennis dus actief verspreid worden.’’
Hoewel XR geen hiërarchie kent, is er wel structuur, legt Sebastiaan uit. “Op zowel lokaal als nationaal niveau heb je werkgroepen, ook wel cirkels genoemd. Deze hebben allemaal een specifieke functie en een mandaat. Binnen die cirkels zijn rollen verdeeld, bijvoorbeeld de rol van vertegenwoordiger of secretaris. Elke cirkel heeft dus in principe ‘macht’, maar deze macht is door de hele beweging overgedragen aan de bewuste cirkel.”
Hoe is deze werkwijze ontstaan?
“De oprichters van XR zijn wetenschappers uit Londen die al zolang aan de bel aan het trekken waren zonder dat er iets gebeurde, dat zij een stap verder wilden gaan. Zij wilden het systeem onder druk zetten en deden dit door massaal de wet te breken. Wij zijn van mening dat de enige manier waarop politici naar ons gaan luisteren is door het systeem tot stilstand te brengen.’’
Op wie richt XR haar activiteiten, op de politiek of het volk?
“We willen voornamelijk overheden beïnvloeden. In ons geval is dat dus de Nederlandse overheid, zowel landelijk als regionaal en lokaal. In uitzonderlijke gevallen richtten wij ons op specifieke bedrijven, zoals Shell en Meta. Wij willen niet in de val trappen door te veel te focussen op persoonlijke verandering. Dat is ook één van onze waarden: wij doen niet aan ‘naming and shaming’, we geloven niet dat persoonlijke verandering de wereld kan redden. Uiteindelijk zijn overheden de enige instanties die een crisis als deze kunnen oplossen.”
“XR creëert ruimte door te verschuiven wat denkbaar is en trekt het denkbare verder richting de extremen. De gecreëerde ruimte kan groene lobby invullen.”
Wallaart & Kusse en Stichting Lobby Lokaal houden zich veel bezig met lobby. Wat versta jij onder lobbyen?
Onder lobby versta ik het beïnvloeden van beleid dat recent is ingevoerd of nog wordt gevormd. “Lobby is het slim bespelen van het systeem zonder dat het publiek het doorheeft.’’ Sebastiaan bevindt zich in een tweestrijd als het aankomt op eerlijke (of groene) lobby. Enerzijds is hij dankbaar voor alle stappen die worden gezet richting groener beleid, anderzijds vindt hij het lastig dat het systeem gebaseerd is op economische groei. “Zolang economische groei het streven is, lossen we de crisis nooit op. Lobbyen valt voor mij onder het kopje ‘iets is beter dan niets’, maar niet onder de complete systeemverandering die nodig is.’’
Wat denk je dat de voornaamste verschillen zijn tussen activisme en lobbyen?
“Ik denk dat een groene lobbyist en een activist zich allebei op een eigen manier zorgen maken om duurzame thema’s. Een lobbyist heeft misschien meer manieren om die zorg tot uiting te brengen met de juiste contacten, het juiste taalgebruik en de juiste etiquette. Met andere woorden, een lobbyist snapt hoe het wereldje werkt. Een activist is de stem van de ongehoorden. Je hebt als activist geen toegang tot die achterdeurtjes van de politiek, maar wil je toch je mening uiten? Dan doe je dat op straat.’’
Daarnaast denkt Sebastiaan dat de eisen die activisten kunnen stellen vele malen ambitieuzer zijn: “XR heeft als eis om in 2025 klimaatneutraal te zijn, maar ik neem aan dat je als lobbyist niet erg serieus wordt genomen als je hiermee komt aanzetten. Ik kan me voorstellen dat je als lobbyist die zorg misschien ook hebt en die ernst inziet, maar die minder sterk kan uiten. Het lijkt me heel lastig om dat binnen de stroperige politiek naar voren te brengen.”
Wat is jullie grootste succes tot nu toe?
“Dat ABP is gestopt met het investeren in fossiele brandstoffen is een groot succes. Daarnaast hebben we in 2020 op de Zuidas een actie gehad met als centrale thema ‘Lobby eruit, burgerberaad erin’. We hebben onze volledige rebellie hieromheen gevoerd en inderdaad, een maand later zagen we dat er in de Tweede Kamer een motie werd aangenomen om een burgerberaad te onderzoeken.”
Wat is een burgerberaad precies?
“Het basisprincipe van een burgerberaad is dat je willekeurige burgers loot en uit die gekozen burgers maak je een selectie die representatief is op een paar criteria, zoals afkomst, opleiding en leeftijd. Je hebt meestal één hoofdvraag of thema waar dan een voorstel op moet komen. Het beraad mag experts uitnodigen, zolang deze mensen aan bepaalde wetenschappelijke criteria voldoen. Hieruit komt een voorstel waar de politiek iets mee moet doen. Voorafgaand aan de uitkomst moet het politieke orgaan al aangeven wat er met de uitkomst zal worden gedaan. Het kan een bindend advies worden, een overweging of de politiek stelt het na de uitkomst verder te gaan onderzoeken.
Het is volgens ons een manier om het korte termijn denken van de politiek tegen te gaan. Als politicus moet je denken aan die vier jaar dat je herkozen moet worden. Vlees en vliegen duurder maken is onder het electoraat, volgens de politicus, niet populair. Met een burgerberaad heb je daar geen last van.” Het heeft volgens XR dus veel voordelen.
Last but not least: Is het écht waar dat je de Utrechtse Dom hebt beklommen namens XR?
“Ja, dat klopt.” De Utrechtse gemeenteraad had de klimaat noodtoestand uitgeroepen, maar had na 1,5 jaar amper gehandeld.’’ Oneerlijk dus, volgens Sebastiaan. En zodoende. Hij is inmiddels door het Utrechtse AD omgedoopt tot de Domklimmer. Schrikt een boete of strafblad jou niet af? “Nee. Zuid-Madagascar heeft al 4 jaar geen regen gehad. Wetenschappers zeggen dat dit de eerste hongersnood is die aantoonbaar door klimaatverandering is veroorzaakt. Er zijn mensen die verhongeren. In vergelijking daarmee is een klein strafblad of een boete niets. Ik kan het niet verantwoorden als ik niets doe.”
We bedanken Sebastiaan voor het delen van zijn kennis en wensen hem ontzettend veel succes!
